Zaktualizowano dnia 17 czerwca 2024
Mowa jest jednym z najważniejszych sposobów komunikowania się z otoczeniem i innymi osobami. Prawidłowy rozwój mówienia stanowi kluczowy aspekt w przyswajaniu zdolności do porozumiewania się, rozumienia i możliwości wyrażania siebie nie tylko za pomocą gestów, mimiki czy różnych emocji. Choć można wyodrębnić pewne ramy czasowe, w których dziecko nabywa określone umiejętności w zakresie mowy, niekiedy występują znaczne opóźnienia w odniesieniu do nich. Co hamuje rozwój mowy dziecka i jak przyspieszyć ten proces? Czy słuch ma wpływ na rozwój mowy?
Etapy rozwoju mowy – kiedy można mówić o opóźnieniach w tym procesie?
Kwestie związane z mówieniem składają się nie tylko poszczególne słowa, ale też ich melodię, intonację czy odbiór emocjonalny. Dziecko zaczyna naukę procesu mówienia, będąc jeszcze w brzuchu mamy. Zasadnicze etapy związane z mówieniem pojawiają się jednak po porodzie i można je podzielić w następujący sposób:
- 0-1 rok życia – to okres melodii, gaworzenia, kiedy dziecko wypowiada głównie długie głoski i powtarzające się sylaby. W tym okresie dzieci najczęściej wypowiadają już wszystkie samogłoski i niektóre spółgłoski, a także tworzą skrócone wersje wyrazów;
- 1-2 lata – to okres wyrazu, w którym pojawia się wiele wyrazów dźwiękonaśladowczych, a dziecko reaguje na pytania i polecenia. W tym okresie najlepiej widać, że odpowiedź na pytanie, czy słuch ma wpływ na rozwój mowy, jest jak najbardziej twierdząca. W okresie wyrazu dziecko odnosi dane słowo do konkretnego przedmiotu, tworzy zniekształcenia trudniejszych słów i przestawia sylaby;
- 2-3 lata – to okres zdania, kiedy dziecko potrafi już wyrazić prostą potrzebę, np. Mama daj. Poza tym dzieci często zmiękczają jeszcze spółgłoski. Na etapie 3. roku życia mowa dziecka powinna być już jednak zrozumiała;
- 3-7 lat – to okres swoistej mowy dziecięcej, w którym kształtuje się poprawne mówienie, rozumienie i wypowiadanie całych zdań.
Opóźnienia w osiąganiu przez dzieci określonych umiejętności nie muszą, ale mogą świadczyć o różnego rodzaju zaburzeniach. Warto więc wiedzieć, co wpływa na rozwój mowy dziecka i reagować możliwie jak najwcześniej na ewentualne przyczyny opóźnień. Ogromny wpływ na rozwój mowy i pomoc dzieciom z problemami w tym zakresie mają pedagodzy.
Co hamuje rozwój mowy dziecka? Czynniki biologiczne
Odpowiedzią na pytanie, co wpływa na rozwój mowy dziecka, może być wiele aspektów o różnym podłożu. Jeżeli pojawiają się wyraźne opóźnienia w mowie, warto najpierw rozpatrzyć możliwe przyczyny natury biologicznej takiej sytuacji.
Do czynników biologicznych wpływających na opóźnienia w rozwoju mowy wpływają m.in.: predyspozycje genetyczne. Jeżeli rodzice późno zaczęli mówić, istnieje prawdopodobieństwo, że w przypadku dziecka również tak będzie.
Na opóźnienia w mowie wpływ mogą mieć także przewlekłe choroby i infekcje ucha oraz górnych dróg oddechowych, a także przerost migdałków, problemy z tarczycą i nieprawidłowe układanie języka. Utrudnienia w rozwoju umiejętności mowy mogą również wynikać z zaburzeń neurologicznych, głównie takich jak zespół Aspergera czy autyzm. Nie bez znaczenia są również zaburzenia behawioralne i emocjonalne oraz problemy ze słuchem, takie jak nieprawidłowości przetwarzania słuchowego czy przewodnictwa dźwięku.
Co wpływa na rozwój mowy dziecka? Czynniki środowiskowe
Brak dynamicznego rozwoju mowy u dzieci może być również skutkiem braku odpowiedniej stymulacji przez opiekunów lub rodziców, ale też osłuchiwaniem się na co dzień z więcej niż jednym językiem. Rozwojowi mowy nie sprzyja też ekspozycja na działanie sprzętów i urządzeń multimedialnych.
Niekiedy też rozwój mowy u dzieci bywa opóźniony w związku z przeżywaną sytuacją stresową lub przebywaniem w środowisku, w którym nie czuje się bezpiecznie. Niektóre dzieci wykazują też hipowrażliwość lub hiperwrażliwość słuchową, zaburzenia przetwarzania dotykowego czy wzrokowego, co również ma istotny wpływ na postrzegania otaczającego świata i procesy uczenia się oraz rozwój mowy.
Jak pomóc dziecku w rozwoju mowy?
W rozwijaniu mowy i umiejętności komunikacyjnych dzieci ważna jest nie tylko uwaga rodziców i opiekunów, ale również pedagogów, którzy na co dzień przebywają z dziećmi w różnego rodzaju placówkach. Aby dostrzegać problemy dzieci na jak najwcześniejszym etapie, wdrażać skuteczne działania, a tym samym podnieść swoje kwalifikacje, warto wybrać “Kurs kwalifikacyjny z zakresu komunikacji alternatywnej i wspomagającej”. Kurs dostępny jest na platformie dydaktycznej Pedagog.edu.pl i jest zgodny z Rozporządzeniem Ministra Edukacji i Nauki. Absolwent po uzyskaniu pozytywnego wyniku z egzaminu otrzymuje dokumentację zgodną z wymogami MEiN. Kształcenie można zrealizować z dofinansowaniem z Urzędu Pracy.
