Zaktualizowano dnia 16 kwietnia 2024
Współczesny świat i liczne zjawiska w zmieniających się realiach stawiają przed pedagogami niełatwe wyzwania. To często konieczność radzenia sobie z wieloma nietypowymi zachowaniami wśród podopiecznych i niesienie pomocy osobom, które tego potrzebują. Dlatego dziedziną, którą warto zgłębiać, jest bez wątpienia psychopatologia. Co to za obszar wiedzy, co warto wiedzieć na temat zaburzeń psychicznych i jak pomagać osobom, których one dotykają?
Psychopatologia – co to jest?
Psychopatologia to dziedzina znajdująca się na pograniczu psychiatrii oraz psychologii. Zajmuje się klasyfikacją oraz szczegółowym opisem różnych objawów chorobowych związanych z naturą psychiczną. Obecnie wyróżnia się psychopatologię ogólną, która dotyczy objawów pojedynczych, a także psychopatologię szczegółową, która opisuje konkretne schorzenia oraz zaburzenia psychiczne.
W przypadku psychopatologii ogólnej rozpatrywane jest np. urojenie, natomiast psychopatologii szczegółowej badane są aspekty związane z całą chorobą, taką jak np. schizofrenia. Podstawy psychopatologii są niezwykle istotne dla osób pracujących w wielu zawodach. Jest tak szczególnie w przypadku tych osób, które na co dzień spotykają się z innymi i mają wpływ na ich rozwój, kształcenie czy wychowanie. Mowa tu głównie o pedagogach. Obecność różnego rodzaju zaburzeń psychicznych oraz cech związanych z nimi ma niebagatelny wpływ na proces uczenia się, a także nawiązywania właściwych kontaktów z rówieśnikami. Dostrzeżenie przez pedagoga niewłaściwych zachowań lub istnienia problemu natury psychopatologicznej jest niezwykle istotne dla pomocy dziecku lub osobie w wieku nastoletnim.
Odpowiednio wczesna reakcja i pomoc osobie z różnego rodzaju zaburzeniami może zapobiec rozwinięciu się poważnej choroby psychicznej i wspomóc prawidłowy rozwój dziecka, lub osoby nastoletniej. Aby mieć świadomość charakterystycznych objawów różnych zaburzeń, warto dokształcić się w zakresie psychopatologii na różnego rodzaju szkoleniach oraz kursach.
Czym zajmuje się psychopatologia i jaki może mieć związek z pedagogiką?
Psychopatologia poprzez zastosowanie charakterystycznych kryteriów stara się odróżnić zachowania i zjawiska normalne od patologicznych. Zgodnie z założeniami psychopatologii zaburzenie psychiczne powoduje cierpienie i ma negatywny wpływ na egzystencję danej jednostki w społeczeństwie. Ponadto dane zaburzenie powoduje utratę kontroli nad zachowaniem danej osoby i sprawia, że jest ono nieprzewidywalne. Takie zachowanie jest także źródłem dyskomfortu psychicznego i wiąże się z naruszeniem norm, które obowiązują w określonym społeczeństwie. Zgodnie z zasadami psychopatologii zjawisko patologiczne jest również uznawane za dziwaczne lub nieracjonalne. To także działanie niekonwencjonalne.
W diagnozowaniu zaburzeń psychicznych w ramach psychopatologii nie wszystkie z powyższych kryteriów muszą być spełnione jednocześnie. W większości przypadków wystarczy jedno z określeń wymienionych powyżej, aby można było mówić o zaburzeniu wymagającym interwencji. Takie kryteria są zatem przydatne w pracy pedagoga. Jeżeli u jednego lub kilku uczniów dostrzega on charakterystyczne kryteria stosowane w psychopatologii, może zgłosić taki fakt rodzicom lub też osobom odpowiedzialnym za pomoc o naturze psychologicznej. Wówczas możliwe jest podjęcie odpowiednich działań, które mają na celu pomoc takiej osobie.
W ramach psychopatologii klasyfikowane są:
- zaburzenia czynności poznawczych (to m.in. zaburzenia uwagi, zaburzenia pamięci, iluzje i omamy pamięciowe, halucynacje, deja vu, zaburzenia myślenia i urojenia, myśli natrętne, słowotok, uskokowość myślenia, mutyzm, czy zubożenie myślenia);
- zaburzenia czynności emocjonalnych i motywacyjnych (to m.in. obniżenie nastroju, nastrój maniakalny, zaburzenia lękowe, zobojętnienie uczuciowe, chwiejność, zmienne reakcje emocjonalne, zmienny napęd motywacyjny, negatywizm katatoniczny, zaburzenia łaknienia, anoreksja, bulimia, zaburzenia snu, zaburzenia orientacji w przestrzeni czy zaburzenia osobowości).
W jaki sposób wiedza z zakresu psychopatologii może pomóc pedagogom w ich codziennej pracy?
Podstawy psychopatologii i świadomość różnego rodzaju zaburzeń i ich objawów to możliwość świadomego działania na rzecz zdrowia psychicznego oraz wsparcia dzieci i młodzieży. Dzięki poszerzonej wiedzy z zakresu psychopatologii pedagodzy nie tylko są w stanie dostrzec niepokojące objawy w zachowaniach swoich podopiecznych. Mogą też aktywnie działać na rzecz zapobiegania pojawieniu się problemów poprzez wprowadzanie różnych inicjatyw społecznych.
Warto umożliwić uczniom indywidualną rozmowę podczas dyżuru, kiedy możliwe jest podjęcie rozmowy na temat problemów. Dobrym pomysłem jest też przeznaczenie części godziny wychowawczej na przeprowadzenie wykładu o zgubnych skutkach tłamszenia w sobie problemów. Można też wprowadzać różnego rodzaju gry i zabawy integracyjne, a także organizować regularne spotkania z psychologiem.
Najczęstsze zaburzenia psychiczne dzieci i młodzieży
Wśród najczęściej występujących zaburzeń psychicznych u dzieci znajdują się zaburzenia lękowe. Ponadto wśród nieprawidłowości natury psychicznej u dzieci można także wyróżnić:
- zaburzenia zachowania, w szczególności ADHD, czyli zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi;
- zaburzenia psychicznie mające podłoże rozwojowe;
- chorobę afektywną dwubiegunową;
- zaburzenia nastroju i depresję;
- zaburzenia ze spektrum autyzmu określane jako ASD;
- zaburzenia obsesyjno-kompulsywne, takie jak nerwica natręctw.
Większość z najczęściej występujących zaburzeń psychopatologicznych pojawia się również u młodzieży. W tej grupie wiekowej mogą one jednak ulegać znacznemu nasileniu i przybierać rozszerzone formy. Częstym zaburzeniem psychicznym są wśród młodzieży nieprawidłowości odżywiania, takie jak anoreksja, bulimia, czy obsesyjne objadanie się. Powszechne są również problemy z samoakceptacją i poczuciem własnej wartości, które przy braku interwencji mogą prowadzić nawet do prób samobójczych.
Często źródłem problemów natury psychicznej wśród młodzieży są specyficzne kontakty z rówieśnikami, chęć dominowania czy wyróżnienia się z grupy. Dostrzeżenie przez pedagogów specyficznych mechanizmów powstawania zaburzeń psychicznych, których znajomość umożliwia psychopatologia, daje szansę skutecznej interwencji.
Taką wiedzę daje ,,Kurs kwalifikacyjny z zakresu diagnozy, rewalidacji i terapii pedagogicznej” dostępny na platformie dydaktycznej Pedagog.edu.pl zgodny z Rozporządzeniem Ministra Edukacji i Nauki. Absolwent kursu otrzymuje dokumentację zgodną z wymogami MEiN. Nabyte umiejętności są niezbędne do przeprowadzenia diagnozy w zakresie zaburzeń psychicznych, dopasowania właściwej terapii pedagogicznej, a także rewalidacji indywidualnej i grupowej. To możliwość pozyskania wiedzy odnośnie do wykorzystywania jej w praktyce z zakresu metodyki zajęć wyrównawczych i korekcyjno-kompensacyjnych odpowiednio dopasowanych do możliwości i potrzeb dzieci i młodzieży. Kurs można dofinansować z Urzędu Pracy.
