Zaktualizowano dnia 17 kwietnia 2024
Sprawność psychomotoryczna jest wyjątkowo ważna w prawidłowym rozwoju dzieci. Dzięki niej mogą one rozwijać się już od najwcześniejszych lat swojego życia. Psychomotoryka to kluczowa dziedzina dla rozwoju mowy, aktywności ruchowej, emocji, uczenia się, kontaktu wzrokowego, pamięci, czytania czy pisania. Dlatego też wśród zagadnień, które powinny być zgłębiane przez nauczycieli, terapeutów i pedagogów znajduje się właśnie psychomotoryka. Co to dokładnie za dziedzina? I w jaki sposób można włączyć ją do codziennych zajęć z dziećmi?
Psychomotoryka – co to jest?
Psychomotoryka jest dziedziną zajmującą się badaniem tego, w jaki sposób ruch wpływa na działanie, postrzeganie oraz uczenie się. Założeniem psychomotoryki jest to, że każdy ruch ma istotny wpływ na umysł. Samopoczucie natomiast wpływa na to, w jaki sposób poruszamy się i w jakich aktywnościach bierzemy udział. Zagadnienie psychomotoryki jest niezwykle istotne u dzieci, które adaptują się do życia pośród innych i zdobywają po kolei poszczególne umiejętności. To pewnego rodzaju baza do rozwoju wszelkich innych elementów, takich jak rozwój umysłowy, emocjonalny i poznawczy.
Jeżeli w jakimś zakresie dziecko rozwija się wyraźnie słabiej bądź nie nadąża za swoimi rówieśnikami, należy zadbać właśnie o rozwój psychomotoryczny. To właśnie na jego podstawie możliwe jest kształtowanie takich umiejętności jak koordynacja psychoruchowa, orientacja przestrzenna czy koncentracja uwagi.
Psychomotoryka dziecka zaczyna rozwijać się już od momentu jego narodzin. Swoim zakresem obejmuje zarówno wszelkie zmiany w układzie ruchu, jak i te dotyczące psychiki. Procesy zachodzące w tych dwóch sferach nierozerwalnie łączą się ze sobą i na siebie oddziałują. Bardzo ważna jest tu rola rodziców i pedagogów, którzy powinni bacznie obserwować rozwój dziecka i stymulować go, a w przypadku zbyt wolnego tempa dokonywania postępów odpowiednio pobudzać. Doskonałym sposobem na wdrożenie takich działań jest integracja sensoryczna.
Psychomotoryka dziecka – jak wpływa na jego rozwój na różnych etapach życia?
Rozwój psychomotoryczny jest procesem ciągłym i na przestrzeni lat ulega wielu zmianom. Chociaż różnice i zdolności dziecka do radzenia sobie z różnymi poziomami trudności w danych zadaniach widoczne są z roku na rok, można wymienić dwa charakterystyczne apogea pychomotoryczności. Jest to wiek 3-5 lat oraz 10-13 lat.
W okresie od 3 do 5 lat ruchy dziecka stają się zazwyczaj harmonijne oraz płynne, choć jeszcze jest to moment, kiedy trudności mogą sprawiać dzieciom ruchy precyzyjne. Jednak im więcej zabaw i ćwiczeń w ramach zajęć umożliwimy dziecku w wieku przedszkolnym, tym większa szansa na to, że rozwinie ono koordynację ruchową oraz koncentrację uwagi. To cechy szczególnie istotne zarówno w edukacji przedszkolnej, jak i szkolnej czy w późniejszym dorosłym życiu. W ciągu ostatnich lat można zauważyć tendencję do coraz częstszych problemów z koncentracją uwagi u dzieci. Dlatego zwrócenie na ten problem uwagi przez nauczycieli i terapeutów integracji sensorycznej jest tu kluczowe dla wypracowania właściwej psychomotoryki dzieci.
Okres pomiędzy 10. a 13. rokiem życia to czas, kiedy dziecko posiada ogromną łatwość uczenia się oraz nabywania nowych umiejętności, w tym ruchowych. Niekiedy etap ten bywa określany jako wiek dziecka doskonałego. To idealny moment na naukę różnego rodzaju sportów, tańca, pływania, jazdy na nartach, gry na instrumentach i rozpoczęcia udziału w innych zajęciach dodatkowych. Bardzo ważna jest tu również rola nauczycieli i terapeutów. Dzięki ich umiejętnościom w tym okresie możliwe jest także wyrównanie zaległości i nieco efektywniejsza praca nad różnego rodzaju zaburzeniami.
Rola psychomotoryki w systemie edukacji
Psychomotoryka pozwala rozwinąć nie tylko umiejętności psychoruchowe, ale również wpływa na nabieranie pewności siebie, kształtuje umiejętności społeczne, odporność psychiczną i ma udział w nauce empatii. To istotny czynnik w postrzeganiu świata i sposobie przyswajania wiedzy, a także reagowania na bodźce. Wszystkie te czynniki sprzyjają procesowi edukacji, zwłaszcza jeżeli program nauczania realizowany jest w oparciu o metody wykorzystujące integrację sensoryczną.
Połączenie muzyki, zabawy, nauki, kolorów czy charakterystycznych odgłosów wpływa na pobudzanie wielu zmysłów jednocześnie. To szczególnie istotne w edukacji przedszkolnej, a także wczesnoszkolnej, która stanowi fundament edukacji. Dzięki solidnym podstawom i rozwiniętej psychomotoryce, uczniom o wiele łatwiej jest podejmować wyzwania w starszych klasach i na późniejszych poziomach edukacji.
Jak włączyć psychomotorykę do codziennego planu nauczania?
Aby wesprzeć rozwój podopiecznych, na stałe w codziennym planie dnia powinna zagościć psychomotoryka. Ćwiczenia z zakresu tej dziedziny warto wprowadzać codziennie, ale w odstępach czasu. Można realizować je pomiędzy posiłkami, a także podczas pobytu na spacerze lub placu zabaw. Ważne jest, aby w ciągu dnia wybierać ćwiczenia sensoryczne lub zajęcia psychomotoryczne różnego typu. Może to być danego dnia np. piosenka z pokazywaniem, układanie puzzli, zabawa w chowanego na świeżym powietrzu i ćwiczenie ruchowe w sali.
Dobrym sposobem na pobudzanie kreatywności jest również wprowadzenie do codziennego planu nauczania zadań i ćwiczeń tematycznych. Można to zrobić np. poprzez wspólne wykonanie pracy plastycznej z okazji obchodzonego danego dnia święta lub pierwszego dnia lata.
Metody pracy z dziećmi z różnymi potrzebami edukacyjnymi i terapeutycznymi
Aktywne wspieranie psychomotoryki u dzieci jest niezwykle istotne, zwłaszcza w pierwszych fazach rozwoju dziecka. To wówczas najmłodsi uczą się wszelkich ruchów, które na każdym etapie ich dorastania będą wyglądały nieco inaczej. Bardzo ważną rolę pełnią tu bodźce odbierane przez dzieci. Przykładem może być, chociażby muzyka czy dźwięki. Dzieci już od najmłodszych lat słyszą ją z otoczenia. Dlatego wszelkie zabawki sensoryczne dla dzieci emitujące dźwięki to atrakcja i obiekt prawdziwego zainteresowania. Dzięki wykorzystaniu takich przedmiotów buduje się w dzieciach ciekawość świata oraz rozwija kreatywność. Sprzyja to prawidłowemu rozwojowi układu nerwowego i pobudza umysł.
Istnieje wiele sposobów i metod, jakie w praktyce daje nauczycielom psychomotoryka. Ćwiczenia wprowadzane przez nich na co dzień można wykonywać z pomocą licznych zabawek edukacyjnych. Z łatwością da się tu dopasować odpowiednie akcesoria do wieku maluchów. Takie zabawki stymulują nie tylko umiejętności psychofizyczne, ale także kreatywność. Doskonale sprawdzają się tu puzzle i układanki, które pobudzają wyobraźnię i są jednocześnie przyjemnym sposobem spędzania czasu. Inną formą zajęć psychomotorycznych mogą być maty edukacyjne, które stanowią doskonałe narzędzie do ćwiczeń psychoruchowych. Nic nie stoi też na przeszkodzie, aby wykorzystać naukę poprzez zabawę. Doskonałą formą mogą być tutaj zabawy ruchowe.
Świetnie sprawdzą się też planszowe gry edukacyjne i gotowe zestawy do nauki kształtów, cyfr, liter czy kolorów. Takie akcesoria wyposażone są często w elementy wypukłe, które pobudzają ciekawość maluchów, a także ich kreatywność. Nauczyciele powinni również korzystać z zabawek sensorycznych, które dostarczają dużej ilości bodźców. Jednocześnie trzeba jednak pamiętać, aby zachować umiar i dbać o rozwój dziecka w odpowiednio dostosowanym do niego tempie.
Metody edukacyjne wspomagające psychomotorykę dzieci to również zabawy na świeżym powietrzu. Warto postawić tu na tradycyjną grę w klasy czy też zabawę w chowanego. Takie działania wspomogą prawidłową koordynację ruchową, koncentrację, a także wyobraźnię. Dla najmłodszych dzieci ciekawą propozycją mogą być maskotki interaktywne do nauki raczkowania lub dźwiękowe układanki z odgłosami przyrody czy zwierząt. W rozwoju słuchu dziecięcego przydadzą się także zestawy piosenek dla dzieci.
Jak edukacja i ciągłe doskonalenie w zakresie psychomotoryki wpływa na skuteczność pedagogiczną i terapeutyczną?
Rozwijanie posiadanych umiejętności i zwiększanie kwalifikacji pedagogicznych to nie tylko szansa na jeszcze lepsze zaopiekowanie się swoimi podopiecznymi i odpowiadanie na ich indywidualne potrzeby. To również możliwość zdobycia stabilnego zatrudnienia i zwiększenia wynagrodzenia oraz ogromna satysfakcja i radość z postępów, jakie można obserwować u swoich uczniów.
Aby poznać techniki i metody wspomagające psychomotorykę u dzieci, warto wybrać ,,Kurs kwalifikacyjny z zakresu integracji sensorycznej z terapią ręki” dostępny na platformie dydaktycznej ePedagog.edu.pl i zgodny z Rozporządzeniem Ministerstwa Edukacji i Nauki. To możliwość realizacji kursu bez potrzeby rezygnacji z codziennych zajęć i obowiązków. Istnieje możliwość dofinansowania kształcenia z Urzędu Pracy, firm oraz szkół. Absolwent po ukończeniu kursu otrzymuję dokumentację zgodną z wymogami MEiN.
