Zaktualizowano dnia 17 czerwca 2024
Pierwsze lata życia są kluczowe dla rozwoju wszelkich funkcji poznawczych oraz sprawnościowych. To właśnie na tym etapie kształtują się różnego rodzaju funkcje społeczne, ale również zdolności do wykonywania wszelkiego rodzaju aktywności. Bardzo istotne znaczenie w całym tym procesie ma lateralizacja u dzieci. Co to dokładnie jest? Jakie znaczenie ma w rozwoju dziecka? Czym objawiają się zaburzenia lateralizacji i w jaki sposób można dziecku pomóc w przywróceniu prawidłowości w tym zakresie?
Co to jest lateralizacja?
Lateralizacja u dzieci to określenie przewagi jednej lub drugiej strony ciała dziecka. Chodzi tu o wyraźną dominację w czynnościach manualnych obejmujących nie tylko kończyny, ale także zmysły takie jak słuch czy wzrok dziecka. Kluczowe dla rozwoju lateralizacji są pierwsze lata życia, najczęściej przypadające na wiek przedszkolny.
Bardzo ważne jest, aby dziecko rozwijało się w miarę równomiernie w odniesieniu do stron ciała. Oczywiście nigdy nie jest tak, że można w 100% określić jednakowe rozłożenie nacisku na obie strony ciała w kontekście rozwoju. Jednak wyraźne ograniczenie pewnych zdolności w stosunku do innych może wskazywać na zaburzenia lateralizacji. Może to skutkować późniejszym niedomaganiem w wielu kwestiach zarówno w życiu codziennym, jak i wyższych umiejętnościach czy zdolnościach uczenia się oraz przystosowania do życia społecznego.
Istotne jest też, aby zaburzenie lateralizacji zauważyć jak najwcześniej. Dlatego wszelkie aspekty związane z tym obszarem wiedzy są istotne dla rodziców oraz pedagogów, którzy na co dzień przebywają ze swoimi podopiecznymi. Warto zgłębiać wiedzę w tym obszarze i nabywać umiejętności zarówno w diagnozowaniu tego typu zaburzeń, jak i różnych formach pomocy dzieciom w nadrabianiu zaległości.
Proces lateralizacji a etapy życia dziecka
W procesie lateralizacji można wyszczególnić określone etapy i zjawiska charakterystyczne dla prawidłowego rozwoju. Ich znajomość pozwala dostrzec możliwe zaburzenia lateralizacji. Warto tu zwrócić uwagę przede wszystkim na takie okresy jak:
- pierwsze 6 miesięcy życia – brak zauważalnej dominacji półkuli mózgowej. Występuje symetria ruchów,
- od 6 do 12 miesięcy życia – pojawia się chwyt jednoręczny i pierwsze oznaki dominacji stronnej,
- 1-2 rok życia – osłabienie rozwoju lateralizacji, nauka chodzenia i jednakowe angażowanie obu półkul mózgowych,
- 2-7 rok życia – dalszy rozwój lateralizacji (dominacja kończyn, słuchu, wzroku),
- 7. rok życia – utrwalenie lateralizacji dzieci i ustalenie stronności ciała.
Odstępstwa od tego schematu lub ewentualne opóźnienia mogą wskazywać na zaburzenia lateralizacji oraz potrzebę wprowadzenia stosownej terapii.
Czym są zaburzenia lateralizacji?
Zaburzenia lateralizacji to nieprawidłowości w stabilizowaniu się stronności półkul mózgowych, co skutkuje trudnościami w codziennym funkcjonowaniu i kłopotami w nauce. Pojawiają się wówczas m.in. zaburzenia koordynacji ruchowej, manipulacji przedmiotami, niezdarność, problemy w przyswajaniu wiedzy, koncentracji, skupieniu uwagi, a także opóźnienia w nauce mowy, czytania czy pisania. Dziecko niekiedy myli litery, może mieć kłopoty ze słuchem, zasypianiem czy wykonywaniem sekwencji ruchów.
Aby zapobiec utrwaleniu tych zjawisk, istotne jest jak najwcześniejsze dostrzeżenie objawów możliwych nieprawidłowości i wdrożenie różnego rodzaju ćwiczeń oraz zajęć mających na celu stymulowanie obu półkul do właściwego rozwoju. Mogą w tym pomóc np. zajęcia z zakresu integracji sensorycznej oraz terapia behawioralna. Wiedzę na temat takich zajęć warto posiadać nie tylko w sytuacji, gdy jest się pedagogiem, ale również wtedy, gdy jesteśmy rodzicami dziecka z zaburzeniami lateralizacji.
Aby poszerzyć swoje kwalifikacje i umiejętności lub zdobyć wiedzę co do technik i rodzajów pomocy dzieciom z lateralizacją i innymi problemami rozwojowymi, warto zrealizować ,,Kurs kwalifikacyjny z zakresu integracji sensorycznej z elementami terapii behawioralnej” dostępny na platformie dydaktycznej Pedagog.edu.pl. Absolwent po zdaniu egzaminu otrzymuje dokumentację zgodną z wymogami MEiN. Kurs jest zgodny z Rozporządzeniem Ministra Edukacji i Nauki i można zrealizować go w dogodnym czasie i miejscu, bez konieczności rezygnowania z codziennych obowiązków. Kształcenie może być dofinansowane z Urzędu Pracy.
